Op een vroege ochtend werd ik gebeld door een vrouw, met de mededeling dat haar moeder was overleden. Zij vertelde dat dat de vorige avond al was gebeurd en vroeg of ik snel kon komen. Gelukkig was de overledene al verzorgd door de medewerkers van het verpleeghuis waar mevrouw woonde.
Toen ik binnenkwam in het kantoortje van het verpleeghuis, waar de familie tijdelijk zijn intrek had genomen, viel me de ijzige stilte al op. Hier hadden een paar mensen het niet gezellig met elkaar. Er lag een hoop papier op de tafel, allerlei afbeeldingen van kisten en begraafplaatsen, de beide zussen hadden een aantekenboekje voor zich en aan het aantal vuile koffie- en theekoppen en andere glazen te zien, zaten ze hier al een hele poos bijeen. Niet gezellig, dat bleek nog heel zacht uitgedrukt. De dochter, haar zus en broer en een tante hadden kennelijk al flink woorden gehad. Ze zaten met verhitte gezichten en duidelijk vermoeid tegenover elkaar. De een keek nog chagrijniger dan de ander. Ze konden het maar eens niet eens worden over enkele vragen. Drie wisten zeker dat moeder begraven wilde worden, maar de vierde had toch echt gehoord dat ze het over cremeren had gehad. En dat is toch niet de minst belangrijke vraag, als je een uitvaart wilt regelen. Ook was er onenigheid over de kist die bij moeder paste en over de best passende plaats waar de condoleance gehouden moest worden.
Ik moet mij wel eens vaker opstellen als een bemiddelaar tussen de partijen in een familie en meestal kom ik daar wel uit, maar nu lukte het me niet om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Over de kist werden we het, met enige tegenzin, wel eens. Het helpt als je het aantal opties kunt terugbrengen tot drie of vier. Maar over de vraag of moeder begraven of gecremeerd moest worden konden de dochters en de zoon elkaar niet bereiken. Ik begreep inmiddels dat de oude tante aan het gezelschap toegevoegd was om een bemiddelende rol te spelen, maar of dat ook goed werkte betwijfelde ik. Ik heb een aantal voorzichtige opmerkingen gemaakt over het belang van eenstemmigheid om goede afspraken te kunnen maken over de uitvaart en over ego’s die elkaar in de weg zaten. En over het belang van een flinke pauze, zodat iedereen even op adem zou kunnen komen. Soms leek er wat beweging in de meningen te komen, maar uiteindelijk ben ik opgestaan en weggegaan. Als de familie er niet samen uit wil komen, kan ik gewoon mijn werk niet doen. We spraken af dat ik even af zou wachten op een berichtje van de dochter.
Dat bericht kwam toen verrassend gauw, dezelfde dag nog. Of ik weer terug wilde komen, want ze waren eruit. En inderdaad, de lucht was enorm opgeklaard toen ik weer het kantoortje binnen stapte. Ze waren allemaal even weggegaan en hadden een paar uur rust genomen. Wat er verder precies gezegd is weet ik niet, maar kennelijk waren ze in staat geweest om over hun tegenstellingen heen te stappen. Misschien hadden ze zich gerealiseerd dat ze vooral bezig waren hun eigen gelijk te halen, in plaats van elkaar te vinden op het punt van de uitvaart. Mogelijk ook hadden ze oude vetes uitgesproken en opgelost. Hoe dan ook, we konden verder en losten de vragen snel op.
Het werd een mooie begrafenis op een natuurbegraafplaats vlakbij de plek waar moeder geboren was. Moeder lag in haar vertrouwde gebatikte sarong in de ecologisch volkomen verantwoorde kist, precies zoals bij haar paste. Ik zag bij de koffie na de graflegging een soort familieliefde terug, die ze volgens mij járen niet gevoeld en gedeeld hadden. Ik voelde bewondering voor de manier waarop ze elkaar weer opgezocht en teruggevonden hadden. Alleen jammer dat er een begrafenis voor nodig was om dat te bereiken…